Halide Edip'in Handan romanında "Delilik" söylemi

Abstract

Handan 1912 yılında yayımlanmış Halide Edip’in kadın kahraman yaratımı açısından en önemli romanlarından biridir. Romanda olay örgüsü mektuplarda açıklanan iç diyaloglar aracılığı ile ilerler. Bu mektuplar başlarda erkek kahraman ve erkek arkadaşları tarafından yazılmışlardır ve ancak romanın sonlarına doğru okur kadın kahramanın sesinin bir izine rastlar, ama yine de mektupları aracılığıyla. Bu edebi aracın kadın sesini anlatıya dönüştürme etkisi vardır. Dahası, kadın kahraman tarafından yazılan mektupların bazıları hiçbir zaman gönderilmezler (Handan’ın sözleriyle “çöp tenekesine gitmeye” mahkûmdurlar.) ve romanın sonunda, düşünceleri “Handan’ın duyguları” başlığı altında anlatılır. Bu şekilde yazar tarafından düşünceler ve duygular arasında bir ayrım yapılır: dile getirilebilenler ve dile getirilemeyenler olarak. Erkek kahraman normlara karşı gelen duygularını erkek arkadaşıyla paylaşmakta hiçbir sorun yaşamazken, sosyal olamayan, dolayısıyla dışlanan düşünce ve duygular yalnızca Handan’a, kadın kahramana ait olanlardır. Bu tür anlatım stratejileri aracılığı ile Halide Edip farklı bir iç benlikle karşılaştırılan bir dış gerçeklik çizer, böylece kadını sorunsallaştırır ve temelde sosyal olan, karşıtlığın, karşıt söylemin geçici bir birleştirilmesi olan kimlikle, bu tür karşıt söylemlerin, onun aracılığı ile sürekli çözümlenmesi gereken bir süreç olan öznellik arasındaki fark konusunu gündeme taşır. Yani öznelliğin oluşumu. Handan, modern Türkiye’deki kadınların unutmayı anımsaması gereken bir hayalete dönüşür. Handan aklının dizginleyemediği aşırı tutkuya sahip olmaktan acı çeker. Benliği ve hafızayı kaybetmek yolu ya da ölmek dışında sorununun bir çözümüne ulaşamaz. Bu çalışmada “sinir buhranı” yaşayan bir kadının hikâyesi onun öznelliğini oluşturması bağlamında tartışılmaya çalışılacak.