Lojistik Faaliyetlerde Antrepoların Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Belirlenmesi

Abstract

Amaç - Lojistik faaliyetlerde uluslararası ticaret, ithalat ve ihracat işlemlerinin gerçekleştirilmesinde antrepolar ara noktalar olarak önemli rol üstlenmektedir. Antrepoların performanslarının değerlendirilmesinde etkinlik ve verimlilik kavramları önemlidir. Her işletme bir önceki yıldan daha farklı ve iyi hedeflere ulaşmak için sahip olduğu kaynakları en optimal bir şekilde kullanmayı talep eder. Bu çalışma öncelikle antrepoların etkinliğinin değerlendirilmesinde kullanılan nicel kriterlerin neler olduğunun belirlenmesini ve bu kriterlere göre antrepoların etkinliğinin değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Yöntem - Çalışmada antrepoların etkinliğinin değerlendirilmesinde literatürde yaygın olarak kullanılan ve kullanışlı bir teknik olan Veri Zarflama Analizi (VZA) kullanılmıştır. Veri zarflama analizinin yöntem olarak tercih edilmesinin nedeni ise, bu yöntem diğer çok kriterli karar verme yöntemlerinden gibi sadece alternatifleri performansa göre sıralamakla kalmaz, aynı zamanda etkin olmayan alternatifler için önerilerde bulunur. Uzman görüşleri ışığında kriter olarak antrepo alanı, çalışan sayısı, forklift sayısı, transpalet sayısı, beyanname sayısı, tır/konteyner sayısı, elleçlenen eşya miktarı ve antrepoya kabul edilen eşya miktarı ölçütleri değerlendirme kriterleri olarak kullanılmıştır. 2019 yılı verilerinin kullanıldığı çalışmada bu veriler 01 Şubat 2020 ve 01 Temmuz 2020 aralığında antrepolardan yüzyüze ve mail olarak talep edilmiştir. Bulgular - İlk olarak 2019 yılı verilerinin elde edildiği 35 antreponun etkinliği, girdi yönelimli CCR ve BCC yöntemleriyle analiz edilmiştir. Sonrasında ise homojen özelliğe sahip antrepoları tespit etmek için kümeleme analizi yönteminden hiyerarşik kümeleme tekniği kullanılmış ve 31 antreponun homojen olduğu tespit edilmiştir. Son adımda da bu 31 antrepo için girdi yönelimli VZA-CCR ve BCC yöntemleri kullanılarak etkinlikleri yeniden değerlendirilmiştir. Her iki analiz sonucunda da antrepo 7, 9, 10, 15, 17, 18, 20, 23, 24, 25, 28, 31, 32, 33, 34 ve 35’in göreli etkin antrepolar olduğu tespit edilmiştir. VZA analiz sonucunda etkin olan ve etkinsiz antrepolar tespit edilerek, etkin olmayan antrepolar için önerilerde bulunulmuştur. Tartışma – Çalışmada antrepo alanı, çalışan sayısı, forklift sayısı, transpalet sayısı, beyanname sayısı, tır/konteyner sayısı, elleçlenen eşya miktarı ve antrepoya kabul edilen eşya miktarı gibi antrepoların etkinliğinin değerlendirilmesinde kullanılan nicel kriterlerin her biri; operasyonel etkinliğinin belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır.